Trần Bình Trọng là một danh tướng nhà Trần, có công lớn hộ giá bảo vệ hai vua và triều đình trong cuộc chiến với quân Nguyên-Mông vào năm 1285. Ông hy sinh khi chặn quân Nguyên ở bãi Đà Mạc, được truy phong làm Bảo Nghĩa vương.
BÌNH 平:
3. (Tính) Yên ổn. ◎Như: “phong bình lãng tĩnh” 風平浪靜 gió yên sóng lặng.
4. (Tính) Không có chiến tranh. ◎Như: “hòa bình” 和平, “thái bình” 太平.
5. (Tính) Hòa hợp, điều hòa. ◇Tả truyện 左傳: “Ngũ thanh hòa, bát phong bình” 五聲和, 八風平 (Tương Công nhị thập cửu niên 襄公二十九年) Ngũ thanh bát phong hòa hợp.
TRỌNG 仲
Giữa, đương lúc.
1. (Tính) Giữa. ◎Như: “trọng xuân” 仲春 giữa mùa xuân (tháng hai), “trọng đệ” 仲第 em thứ hai.
Xưa có câu “Di Ngô thành bá, Bình Trọng xưng hiền” (夷吾成霸，平仲称贤).Bình Trọng là tên tự của Yến Anh (Án Anh), dáng ông thấp nhỏ nhưng có trí tuệ thông minh, là một vị quan tài ba của nước Tề. Di Ngô là tên tự của Quản Trọng, một chính trị gia, nhà quân sự và nhà tư tưởng lớn của Trung Quốc thời Xuân Thu.
SỬ LIỆU
Sử sách không nêu rõ xuất thân của ông, Toàn thư chép rằng:
“Vương là dòng dõi Lê Đại Hành, chồng sau của công chúa Thuỵ Bảo, ông cha làm quan đời Thái Tông, được ban quốc tính.” Từ đây có 2 giả thuyết lớn:
+ Giả thuyết 1: Trần Bá Chí căn cứ vào “Lê triều miêu duệ” và “Cổ Mai bi ký” cho rằng Lê Phụ Trần là cha Trần Bình Trọng và có thể chính Lê Tông là Trần Bình Trọng vì tài liệu chỉ ghi Lê Phụ Trần và công chúa Chiêu Thánh chỉ có một người con trai, không nhắc đến người con trai nào khác. Theo giả thuyết này thì Trần Bình Trọng là hậu duệ mang hai dòng máu đế vương.
Tuy nhiên giả thuyết này có điểm nghi vấn là trước đó Toàn thư luôn ghi chép rõ ràng hành trạng của Lê Phụ Trần, tại sao khi chép đến Trần Bình Trọng lại không nêu rõ cha là Lê Phụ Trần? Hay có gì khuất tất?
+ Giả thuyết 2: Từ nghi vấn trên có thể suy đoán Trần Bình Trọng (dòng dõi Lê Đại Hành), có quan hệ thân thích với Lê Phụ Trần nhưng không phải là cha con, tất nhiên không có quan hệ gì với Chiêu Thánh công chúa.
HẬU DUỆ
Chiêu Từ Hoàng thái hậu (昭慈皇太后), con gái của Bảo Nghĩa vương Trần Bình Trọng. Bà là phi của vua Trần Anh Tông, sinh mẫu của vua Trần Minh Tông. Tức vua Trần Minh Tông là cháu ngoại Trần Bình Trọng.
Trần Khát Chân (陳渴真) dòng dõi Bảo Nghĩa vương Trần Bình Trọng. Ông chỉ huy quân Trần đánh bại vua Chiêm Chế Bồng Nga trong trận Hải Triều năm 1390.
Chữ: Thi Viện – Từ điển Hán Nôm, Song Thanh Nguyen
Tranh: Nguyễn Tự
- Trần Bình Trọng là nhân vật xuất hiện trong Thánh Dực Dũng Nghĩa truyện.
